NFT Hukuki Niteliği

NFT Hukuki Niteliği Genel Olarak

NFT hukuki niteliği, özellikle iki yıldır tartışılmaya başlanılmış bir konudur. Bunun sebebi, son zamanlarda artan teknolojik gelişmeler ile beraber yaşanan dijitalleşme sonucunda hayatımıza dâhil olan blokzincir teknolojileri (son zamanların devrimi olarak nitelendirmemiz yanlış olmaz) ve bu blokzincir teknolojilerinin bir alt dalı olan NFT kavramının ortaya çıkmasıdır.

Yaşanan bu gelişmeler elbette hukukun da ‘dijital hukuk’ şeklinde düzenlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu sebeple öncelikli olarak NFT’nin kavram olarak incelenmesinin ardından hukuk boyutunda ‘NFT Hukuki Niteliği Nedir?’ sorusuna cevap vermeye çalışarak NFT hukuki durumu başlığını ele alacağız ve güncel bilgiler ışığında ‘ NFT Türk Hukuku’ kapsamında inceleme yapmaya çalışacağız.

NFT’ nin tanımını yapmadan önce blokzincirin tanımını yapmamız gerekmektedir.

Blokzincir Nedir?

NFT Hukuki Niteliği konusunda açıklamamız gereken kavram olan blok zinciri; geri dönüşü mümkün olmayan, bozulmayan ve şifrelenmiş bir bilgi havuzudur. Bu sistemde, yapılan her işlem bloklar halinde şifrelenerek sistemde tutulmaktadır. Yeni bir blok oluşturulacaksa da bir önceki bloğun özeti alınır ve bu bloklar birbirine bağlanır. Bu sistemde kullanıcılar da düğümü simgelemektedirler. Düğümler de aracıya gerek olmadan veri tabanına sahiptirler. Bu sistemde herhangi bir merkeze ihtiyaç duyulmaması sebebiyle merkez bulunmamaktadır.(Yazının devamında da bahsedeceğimiz üzere hukuki sorunların temeli de buradan kaynaklanmaktadır.) Merkezin bulunmaması, aracının olmaması, gizlilik ve şeffaflık gibi özelliklerin cazip gelmesi, blokzincire olan talebi gittikçe arttırmaktadır.

Blokzincirde birçok platform bulunmaktadır. Birkaç örnek vermek gerekirse; Bitcoin, Hyperledger, Ripple, Corda, Ethereum benzeri platformlar blokzincirinin platformlarıdır.

NFT Hukuki Niteliği – NFT Nedir?

Açılım olarak -Non-Fungible Token- olan NFT’ler, blokzincir teknolojisinin alt dalı olarak karşımıza çıkmaktadır. Kelime olarak ise Cumhurbaşkanlığı dijital dönüşüm ofisi tarafından ‘nitelikli fikri tapu’ şeklinde, bir başka yapılan tanımda ise ‘değiştirilmesi mümkün olmayan dijital varlıklar’ şeklinde açıklanmıştır. Ancak bu kavram oldukça yeni olduğu için yaygın olarak kullanılan bir tanımı yoktur.

NFT kavramı belirttiğimiz gibi oldukça yeni bir kavramdır, bu sebeple NFT hukuki niteliği konusunun soru-cevap şeklinde ne olduğunu anlamaya çalışmak daha mantıklı olacaktır. Öncelikle;

NFT Neleri Kapsamaktadır?

NFT Hukuki Niteliği konusunu açıklamak için bir diğer değinmemiz gereken konuyla alakalı olarak; NFT’ler gerçek dünyada olan somut nesnelerin dijitalde tokenlarla temsili ile oluşur. Yani eserin bir metaveri dosyası olarak değiştirilemez ve dönüştürülemez temsilidir, eserin kendisi değildir. Bu NFT’ler; fotoğraflar, videolar, karikatürler, sanal oyun öğeleri, GIF’ler ve benzeri somut birçok nesne olabilir. Buna örnek vermek gerekirse NBA takımı olan Chicago Bulls, NBA şampiyonluk yüzüklerinin dijital çizimlerini NFT olarak satışa çıkarmıştı. Güncel bir örnek de Rusya-Ukrayna savaşı sırasında hurdaya dönen arabalara Rusya ve Ukraynalı sanatçıların yaptığı ayçiçeği resminin NFT’ de satılacağının duyurulması verilebilir. Belirtmek gerekir ki, NFT’nin merkezi bir idaresinin olmaması ve aynı zamanda çok geniş bir kitleye erişimi sağlaması sebebiyle hem tercih edilmesini sağlamakta hem de NFT hukuki boyutu aynı gerekçeyle birtakım sorunlara sebep olmaktadır.

Değiştirilmesi Mümkün Olmayan Dijital Varlıkların Hukuki Boyutu Nedir?

NFT hukuki niteliği konusunda genel anlamda hukuk boyutunu incelememiz gerekirse belirtmemiz gerekir ki NFT birçok hukuk alanını ilgilendiren bir teknolojik gelişmedir, bu sebeple alt başlıklar halinde inceleyebiliriz:

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamında NFT Hukuki Niteliği

Bu kapsama NFT’leri dâhil etmemiz halinde blokzincir teknolojisinin değiştirilememesi ve silinememesi özellikleri ile KVKK arasında çatışma olacaktır. Zira KVKK kapsamında bu eserlerin saklama süreleri dolduktan sonra imha edilmeleri gerekmektedir. Aynı zamanda ihlal halinde başvurulacak merkez bir yapı da bulunmamaktadır. Aynı zamanda kişisel veri niteliğinde yanlış bir bilginin NFT ile var olması durumunda blokzincirin değiştirilemez olmasından dolayı, bu kişisel verideki yanlış bilginin düzeltilmesi mümkün olmayacaktır.

Fikri Mülkiyet Hukuku Açısından NFT Hukuki Niteliği

Bu kapsamda incelediğimizde, NFT fikri mülkiyet hukuku ile sanat eserinin nitelendirmeleri farklı da olsa koruma rejimleri aynıdır. Diğer bir deyişle NFT’ler Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında korunmaktadırlar. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 1/B de eser;

“Madde 1/B – (Ek: 21/2/2001 -4630/2 md.)

Bu Kanunda geçen tanımlardan;

 a) Eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini,”  şeklinde tanımlanmıştır. NFT’ler de bu tanıma uygun olduğu için bu kapsamda korunacaktır.

Kanunumuza göre eder üzerinde olan mali haklar devredilebilirken manevi hakların devri mümkün değildir. NFT olan bir eser satın alındığında ise devredilen aslında kripto varlık olduğundan dolayı, taraflar mali hakların da devredildiğini kararlaştırılırsa eser üzerindeki bu haklar devredilebilmektedir. Aksi takdirde eser sahibinin fikri mülkiyet hakları devam edecektir.

NFT’lerin devredilmesi hususunda bir diğer tartışma konusu da akıllı sözleşmeler aracılığıyla gerçekleşen NFT satışında kanundaki yazılı şekil şartının gerçekleştiğinin kabul edilip edilmeyeceği noktasındadır. Henüz burada da bir netlik yoktur. FSEK m. 52’de şekil şartı şu şekilde açıklanmıştır;

 “IV – Şekil:                                                           

Madde 52 – Mali haklara dair sözleşme ve tasarrufların yazılı olması ve konuları olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.”

Devamında da yetki sorunu ve olası uyuşmazlık noktasında hukuki sorunları olduğunu görmekteyiz. FSEK’e göre, eser sahibinin maddi ve manevi birçok hakkı bulunmakta, bu hakların ihlal edildiği durumlarda da eser sahibinin açabileceği birçok dava bulunmaktadır. (Tecavüzün men’i davası, tecavüzün ref’i davası, maddi ve manevi tazminat davası, hak sahipliğine ilişkin tespit davası, tecavüze ilişkin tespit davası,haksız kazancın iadesi davası…) Ancak NFT söz konusu olduğunda hakların kullanımı için başvurulacak merkezin olmamasından dolayı bazı soru işaretleri de oluşmaktadır. Aynı zamanda uluslar arası satışlarda hangi hukuk sisteminin uygulanacağı da karışıklığa sebep olabilecektir. Bu noktada belirtmek gerekir ki uyuşmazlıkta yabancılık unsurunun olması halinde; uluslar arası anlaşmalar ve 578 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun hükümlerine başvurulmalıdır.

Vergi Hukuku Açısından NFT Hukuki Niteliği

Bu kapsamda en çok merak edilen sorular, ‘NFT vergilendirme nasıldır, NFT vergisi var mı?’ sorularıdır. Güncel olarak en çok tartışılan husus vergi konusudur. Ancak bu konuda ülkemizde kripto paralar ve NFT varlıklar hususlarında bir tanım yapılmamıştır. Bu sebeple net bir konu değildir ve bu konuda çeşitli görüşler vardır. Dolayısıyla NFT vergilendirmesi, mevzuat değişikliği gerektiren bir konudur.

NFT Hukuki Boyutu Ceza

NFT henüz çok yeni bir kavram olduğu için ceza kanunumuzda bu konu kapsamında özel bir düzenleme bulumamaktadır. Telif hukuku kapsamında TCK’ da düzenlemeler vardır.

NFT Türkiye’de Yasak mı?

Bu konuda açık bir yönetmelik bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın 16 Nisan 2021 tarihinde yayımlamış olduğu Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik uyarınca Türkiye’de NFT ve kripto para satımına ilişkin işlemler hukuka aykırılık teşkil etmektedir. Yönetmelik maddesi;

Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmaması

MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanmasında kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıkları ifade eder.

(2) Kripto varlıklar, ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılamaz.

(3) Kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet sunulamaz.

Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması

MADDE 4 – (1) Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz.

(2) Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.

şeklinde düzenlenmiştir.

NFT Telif Hakkı Var Mı?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi NFT devrinde taraflarca kararlaştırılmadığı sürece eser sahibinin telif hakkı devam etmektedir. Çünkü NFT’ye dönüştürülmüş şekilde devredildiğinde bir nevi eserin orijinal bir kopyası devredilmiş sayılır. Ancak belirttiğimiz gibi taraflar aksini sözleşme ile kararlaştırarak NFT’ye dönüştürülmüş eseri orijinal eser yapabilmektedirler. NFT’ nin 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında incelenmesini yaparak sanat eserlerinin niteliğinin ve korunmasının neler olduğundan bahsetmiştik. Bu kapsamda bir mutlak hak olan telif hakkı herhangi bir tescile gerek olmadan doğmaktadır. Telif hakları maddi ve manevi haklardır. Bunları şu şekilde saymamız mümkündür;

Manevi Haklar

Umuma arz hakkı, eser sahibinin isminin belirtilmesi, eserde değişiklik yapılmasını engelleme ve hukuken zilyet veya malik durumunda olan kişilere karşı ileri sürülebilen birtakım yetkiler.

Maddi Haklar

İşleme, çoğaltma, yayma, temsil, satış bedellerinden pay alma (güzel sanat eserleri için geçerlidir. Güzel sanat eserleri, eser sahibinin somut ölçülerine göre kendi özelliklerini yansıtan eserlerdir.)

NFT’ te telif hakları vardır dedikten sonra haklı olarak bu hakların hangi davalar ile korunduğunu da belirtmemiz gerekir. Bu bağlamda ‘NFT Telif Davası Nelerdir?’ sorusu sorulmalıdır. Bu kapsamda eser üzerindeki haklarına tecavüz edilmesi durumunda FSEK md. 71-72 ile  ceza davalarını düzenleyen m.70 koruma sağlamaktadır. Eser sahibi;

•tespit davası,

•tecavüzün men’i davası,

•tecavüzün ref’i davası ile maddi-manevi tazminat

davalarını açabilir.  Tecavüzde bulunan kişi hakkında ayrıca Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu madde 71 ve72. maddelerde cezai yaptırımlar düzenlenmiştir.

Kanun Maddelerinin İçeriği

Madde 70

Değişik birinci fıkra: 7/6/1995 – 4110/22 md.) Manevi hakları haleldar edilen kişi, uğradığı manevi

zarara karşılık manevi tazminat ödenmesi için dava açabilir. Mahkeme, bu para yerine veya bunlara ek olarak başka bir manevi tazminat şekline de hükmedebilir.

Mali hakları haleldar edilen kimse, tecavüz edenin kusuru varsa haksız fiillere mütaallik hükümler dairesinde tazminat talep edebilir.

Birinci ve ikinci fıkralardaki hallerde, tecavüze uğrayan kimse tazminattan başka temin edilen karın kendisine verilmesini de istiyebilir. Bu halde 68 inci madde uyarınca talep edilen bedel indirilir.

Madde 71

(Değişik: 2 3 / 1 / 2 0 0 8 -5 7 2 8 / 1 3 8 m d .)

Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:

1. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

2. Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlîpara cezasına hükmolunamaz.

3. Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.

4. Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

5. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

6. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı, tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya yayımlayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.

Madde 72

(Başlığı ile Birlikte Değişik:21/12/2021-7346/1 md.)

Bu Kanunda yer alan hakların korunması amacıyla eser, icra, fonogram, yapım ve yayınların kullanımının kontrolünü sağlamak üzere erişim kontrolü veya şifreleme gibi koruma yöntemi ya da çoğaltım kontrol mekanizması uygulamalarıyla sağlanan etkili teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik;

a) Ürün ve araçları imal veya ithal eden, dağıtan, satan, kiraya veren veya ticari amaçla elinde bulunduranlar,

b) Ürün ve araçların reklam, pazarlama, tasarım veya uygulama hizmetlerini sunanlar, altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.

NFT Hukuki Niteliği Mahkeme Kararları

● Cem Karaca’nın portresinin satışa sunulmasının gündeme gelmesiyle sınai hukuk mahkemesine açılan dava, Türkiye’de NFT’nin yargıya taşındığı ve ihtiyadi tedbir verilen ilk dava olma özelliği taşımaktadır. Söz konusu davada Cem Karaca’nın oğlu Emrah Karaca, bir ressamın Cem Karaca’nın portresini NFT olarak satışa sunacağını öğrenmiş, ve bunun üzerine İstanbul 3. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesine dava açmıştır. Söz konusu davada bilirkişi raporu ile, Cem Karaca’nın dış görünüşünün ticarileştirildiği gerekçesiyle davalının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırı davrandığı ve davacının kişilik haklarının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Mahkeme de bunun üzerine satışın engellenmesine ve portrenin kullanıldığı sitelere erişimin engellenmesine karar vermiştir.

● Dünya çapında önem arz eden bir karar, ABD’de verilmiştir. Kararda NFT ‘eşya’ olarak değerlendirilmiştir. Bu karar NFT’nin mülk olarak tanınmasında bir emsal olarak gösterilmiştir. Bir kesim tarafından eleştirilen bu karar, bir kesim tarafından da dönüm noktası olarak görülmüştür. Yine bazı yorumlamaya göre Birleşik Krallığın da NFT ve kripto varlıklara benzer bakış açısında olacağı şeklindedir. Söz konusu kararda; davacı Lavinia Osbourne, satın almış olduğu iki NFT’nin dijital cüzdanından çalındığını iddia etmiş ve NFT’nin Pazar yerlerinden OpenSea’ye dava açmıştır. Dava konusu olan NFT’ler iki anonim hesapta tespit edilmiş, ve davacı Yüksek Mahkeme’den ihtiyadi tedbir talebinde bulunmuştur. Yüksek Mahkeme, ‘eşya’ kapsamında kabul etmiş ve bahsi geçen iki anonim hesabın dondurulmasına karar vermiştir.

● Bir diğer karar ise Çin’de verilen Quice v. BigVerse Kararıdır. Bu kararın önem teşkil etmesinin sebebi ise NFT’nin pazar yerinin sorumluluğu açısından mahkemenin yaptığı tespitlerdir. Çin Hangzhou İnternet Mahkemesi, 22 Nisan 2022 tarihli, ZHE 0129 MIN CHU 1008 sayılı olan söz konusu karar; Ma Qianli tarafından oluşturulmuş serinin bir parçasının izinsiz olarak NFT’de satılmış olması sonucunda; davacı tarafından NFT platformunu işleten şirkete karşı, telif hakkına tecavüz edildiği gerekçesiyle açılmış bir dava sonucunda verilmiştir. Davacı, NFT’lerin değiştirilemezliği sebebiyle, pazar yerinin daha profesyonel olmasının gerektiğini ileri sürmüş, hak sahipliğinin teyit edilmesinde daha kapsamlı bir ön inceleme yapmalarının gerektiğini dile getirmiştir. Aynı zamanda pazar yeri olan BigVerse’ün NFT satışından almış olduğu belli bir orandaki payın da telif hakkını ihlal ettiği gerekçesiyle maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmuştur. Karşı taraf olan Bigverse ise savunmasında içeriği kullanıcının yüklediğini ve sorumluluğun kendisine yüklenemeyeceğini iddia etmiş, kendi sorumluluğunun ancak uyarı olduğunda içeriği kaldırmaktan ibaret olduğunu dile getirmiştir. Mahkeme, Bigverse’ün kusurlu olduğuna karar vermiştir. Gerekçe olarak;  NFT’yi oluşturan kişinin eser üzerinde gerçek bir hak sahipliğinin olduğunun kontrolünü sağlaması gerektiğini ifade etmiş ve tazminata hükmetmiştir. İhlali oluşturan NFT hesabı için de dolaşımın durdurulması kararı verilmiştir.

Kaynakça

● Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu

● Kişisel Verileri Koruma Kanunu

● Yargı Kararları

● Resmi Gazete, Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik