Anonim Şirketin Tarihsel Gelişimi
Anonim şirket kuruluşu örneklerine ilk olarak 15.yüzyılda Cenova’da rastlamaya başlarız. Modern anlamda ise ilk kuruluşları 17.yüzyıla dayanır. Osmanlı’nın ilk Ticaret Kanunu olan Kanunname-i Ticarette de anonim şirketin ilk yazılı örneklerine rastlayabiliriz. Osmanlı Devletinde ilk anonim şirket kuruluşu Sultan Abdülmecit zamanında kurulmuştur. Türk hukukunda anonim şirketin gelişimini de barındırdığı Ticaret kanunları 1850 Kanunname-i Ticaret ile başlamıştır. Bu kanunu 865 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu takip etmiştir. Anonim şirket kuruluşu hakkındaki bilgilerimizi 6102 sayılı kanunumuza dayandırıyoruz. Ülkemizde ve diğer ülkelerde de halen bu kanunlar değişikliğe uğramaya devam ediyor.
Anonim Şirket Kuruluşu Nedir?
Anonim şirket, Türk Ticaret Kanunu m.329/1’e göre “Sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir “. Anonim şirketi TTK m.124/1 de sayılan ticaret şirketlerinden bir tanesidir. Ticaret şirketi olması sebebiyle tüzel kişiliğe sahiptir. Bu tüzel kişilik sayesinde bağımsız bir malvarlığı vardır. Yerleşim yeri, tabiiyeti ve ticaret unvanına sahiptir. TTK m.124/2 ye göre ise bir sermaye şirketidir. Sermaye şirketi olması sebebiyle pay sahipleri sadece taahhüt ettikleri sermaye payları ile şirkete karşı sorumlu olurlar. Yani ortakların sorumluluğu sınırlı sorumluluktur.
Anonim Şirket Nasıl Kurulur?
Anonim şirket kuruluşu; basit kuruluş ve nitelikli kuruluş şeklinde kurulabilir. Basit kuruluş, nakit sermaye ile kurulan kuruluştur. Nitelikli kuruluş ise, nakit dışı başka bir malvarlığı unsuruyla kurulan kuruluştur. Anonim şirket kuruluşu maddeye göre tek kişiyle (tek ortaklı anonim şirket) kurulabileceği gibi birden çok kişiyle de kurulabilir. Anonim şirket kuruluş aşamaları ani olabileceği gibi tedricide olabilir. Ani kuruluşta, anonim şirket sermayenin tamamının kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilmesiyle kurulur. Tedrici kuruluşta ise, sermayenin onda birini kurucu ortaklar vermeyi taahhüt eder. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda tedrici kuruluş kaldırılmıştır.
Anonim Şirket Kuruluşu İçin Gerekli Belgeler;
- Dilekçe
- Anonim şirket kuruluş sözleşmesi onayı
- Tüm ortaklar için imza beyannamesi
- Tüm ortakların nüfus cüzdanı örneği
- Anonim şirket kuruluş kaydı beyannamesi
- Sermayenin yatırıldığına dair dekont
Anonim Şirket Kuruluş Şartları ve Yöntemi
Anonim şirket kuruluşu, kuruluş aşamasında şu belirtilenler yapılmalıdır: Ticaret unvanı seçilmeli, unvan altına atılan imzalar noterce tasdik ettirilmeli, sermayenin en az yüzde yirmi beşi Rekabet Kurumu’na yatırılmalı, ana sözleşmenin 3 nüshasını 15 gün içinde ticaret sicili memurluğuna tescil ettirmeli, kayıt beyannamesini ticaret sicili memurluğuna teslim etmeli, taahhütnameyi ticaret sicil memurluğuna teslim etmeli, kurucular gerçek kişi ise onaylı nüfus cüzdanı sureti ve ikametgah ilmühaberlerini ticaret sicil memurluğuna teslim etmeli, vergi kaydı için şirket kuruluş dilekçesi formunu ticaret sicil memurluğuna teslim etmeli, İşletmenin faaliyet alanındaki ticaret odasına anonim şirket kuruluş kaydı yapılmalı ve tescilini Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlamalıdır. Böylece anonim şirket kuruluş şartları tamamlanmış olur.
Anonim Şirket Kuruluş Aşamaları
Anonim şirketin kuruluşu için gerekli olan işlemler; Anonim şirket kuruluşu sözleşmesi hazırlama, sermayenin tamamen veya kısmen ödenmesi, gerekiyorsa bakanlık izni ve sicile tescilden oluşur. Şirket kurmak isteyen her gerçek veya tüzel kişi için anonim şirket kuruluş aşamaları tamamlanmış olmalıdır.
Anonim Şirket Kuruluş Sözleşmesi:
Anonim şirketi kuran kişiler şirketin temel özelliklerinin yer aldığı bir anonim şirket kuruluş sözleşmesi hazırlamalıdır. Bu sözleşmeye esas sözleşme denir. TTK m.339’da esas sözleşmenin içeriği düzenlenmiştir. Buna göre esas sözleşme yazılı şekilde yapılmalı, kurucuların imzaları noter tarafından onaylanması veyahut anonim şirket kuruluş sözleşmesi Ticaret Sicili Müdürü ya da yardımcısı huzurunda imzalanmalıdır. Bazı unsurların esas sözleşmede yer alması zorunlu iken bazı unsurların yer alması ihtiyaridir. Kurucu ya da kurucular, ticaret unvanı, şirket merkezinin bulunacağı yer, şirketin işletme konusu, anonim şirket kuruluş sermayesi, pay senetlerinin türü, devir sınırlamalar, kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler, yönetim kurulu üye sayısı, ilk yönetim kurulu üyeleri ve üye sayısı, genel kurulun toplantıya nasıl çağrılacakları ve üye sayısı, şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı, pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları, şirketin hesap dönemi esas sözleşmede yer alması gereken zorunlu unsurlardır. Anonim şirket kuruluş sözleşmesi bu zorunlu unsurları içermelidir. Bunların dışında şirketin süresi, şartlı sermaye artırma yöntemi veya kayıtlı sermaye sistemi kabul edilmişse buna ilişkin hususlar ve varsa tanınan imtiyazlar da esas sözleşmede yer alabilir. Bunlar ihtiyari unsurlardır.
Anonim Şirket Kuruluş Sermayesi:
Anonim şirket kuruluşu daha öncede belirttiğimiz gibi ticari şirkettir. Ticaret şirketlerinde her ortak şirkete katılma payı getirmeyi taahhüt eder. Bu katılma paylarının bırakmaya gelmesiyle sermaye oluşur. TTK m.342/1 hükmüne göre anonim şirket kuruluş sermayesi, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, üzerinde sınırlı ayni hak, haciz veya tedbir bulunmayan malvarlığı unsurlarıdır. Hizmet edilmesi, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olarak konulamaz. Nakden değerlendirilebilen katılma payı; para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar olabilir. Sermaye olarak taşınmaz taahhüt ediliyorsa bilirkişi tarafından tapuya şerh verilmesi gerekir. Alacak taahhüt ediliyorsa alacağın tahsil edilmiş olması gerekir. Anonim şirket kuruluşu asgari sermaye 50.000 Türk lirasıdır. Sermaye nakit olarak ödenecek şirketin kuruluşundan önce en az yüzde yirmi beşi ödenmelidir. Kalan miktarda tescilden itibaren en geç yirmi dört ay içinde ödenmelidir. Anonim şirket kuruluşu asgari sermaye paylara bölünüyorsa her payın itibari değeri de esas sözleşmede belirtilmelidir. Her payın itibari değeri en az 1 kuruş olmalıdır. Sermaye nakit ödenmiyorsa ödeme unsuru şirketin kuruluşundan önce şirkete getirilmelidir.
Anonim Şirket Kuruluşu İçin Bakanlık İzni:
Bakanlık kuruluş izni zorunlu olmayıp bazı anonim şirketlerin kuruluşları ve esas sözleşmelerinin değişikliği için Ticaret Bakanlığı’nın izni gerekir.
Anonim Şirketin Ticaret Siciline Tescili:
Tescil herhangi bir şeyi resmi makamlara resmi olarak kaydettirme demektir. Anonim şirket tescille tüzel kişilik kazanır bu yüzden tescil kurucu bir işlemdir. Şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret siciline anonim şirket kuruluş sözleşmesi (esas sözleşme)ve diğer belgelerle tescil yapılması gerekir. Tescil için kuruculara 30 günlük süre tanınır. Tescilden sonra ortaklık Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir. Bu ilan da açıklayıcı niteliktedir. Tescille beraber anonim şirket kuruluş aşamaları tamamlanmış olur. Anonim şirket kuruluşu için gerekli olan işlemler bunlardan ibarettir.
Anonim Şirket Türleri
1. Tek Ortaklı Anonim Şirket – Çok Ortaklı Anonim Şirket
Tek ortaklı anonim şirketler tek kişi ile kuruluşlardır. Çok ortaklı anonim şirketlere tipik anonim şirket de denir.
2. Türk Ticaret Kanunu’na tabi anonim şirket – Özel kanunlara dayanan anonim şirket
Özel kanun olarak anonim şirket kuruluşu; Sermaye Piyasası Kanunu, Bankacılık Kanunu, Sigortacılık Kanunu gibi kanunlara tabi olurlar.
3. Halka kapalı anonim şirket kuruluşu – Halka açık anonim şirket kuruluşu
Sermaye Piyasası kanununa göre pay sahibi sayısı 500’ü aşan anonim ortakların payları halka arz edilmiş olur. Bu payların tescilden itibaren 2 ay içinde halka arz edilmesi gerekir. Böylece halka açık anonim şirket kuruluşu statüsü kazanılmış olur. Halka kapalı anonim şirketlerin karşımıza daha çok aile şirketi olarak çıkar . Ortak sayıları azdır ve sermayeleri düşüktür.
Yabancıların Türkiye’de Anonim Şirket Kurması
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ve tüzel kişiler gibi yabancılarda Türkiye’de anonim şirket kurabilir. Yabancılar sınırlama olmaksızın her türlü şirketi kurabilir. Bazı şirketler için Bakanlıktan ön onay alma şartı vardır. Yabancıların kuracağı anonim şirket kuruluşu için gerekli olan işlemler:
1-Anonim şirket kuruluş sözleşmesi hazırlama
2-Esas sözleşmenin gönderilmesi
3-Evrakların noterce onaylanması
4-Vergi numarası edinme
5-Sermayenin yatırılması
6-Tescil başvurusunda bulunulması
7-Yasal defterlerin tasdik edilmesi ve imza sirküleri düzenlenmesidir. Türkiye Cumhuriyetinde bulunan, şirket kurmak veya çalışmak isteyen yabancılar çalışma izni almalıdır. Yabancılar Türkiye’de anonim şirket kuruluşu çalışma izni almalı midir? Yeni düzenlemelere göre anonim şirketlerin Türkiye dışında bulunan yönetim kurulu üyelerinin anonim şirket kuruluşu çalışma izni almalarına gerek yoktur.
Anonim Şirket Kuruluşu Islah
Islah bir usul işlemidir. Islah sayesinde taraflar yaptıkları usuli işlemleri kısmen veya tamamen değiştirebilirler. Islahla dava konusu veya sebebi değiştirilebilir, dava konusu arttırılabilir. Anonim şirket kuruluşu zorunlu organları; genel kurul ve yönetim organıdır. Genel kurul karar organı, yönetim kurulu icra organıdır. Genel kurul kararları; kanun, anonim şirket kuruluş sözleşmesi ve dürüstlük kuralına aykırıysa pay sahipleri, yönetim kurulu veya anonim şirket kuruluşu yönetim kurulu üyelerinden her biri iptal davası açabilir. Bu dava 3 aylık hak düşürücü süreye tabidir. Bu davada anonim şirket kuruluşu ıslah ile dava konusunu ya da dava sebebini genişletip, değiştirebilir.
Anonim Şirket Kuruluşu Yargıtay Kararları
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2015/15019 E., 2017/2188 K.
“Davacı vekili, müvekkilinin . . . Ticaret Odasında kayıtlı 860134 sicil numaralı firma olduğunu, müvekkili şirketin sermaye artışı yapacağından dolayı şirket ortaklarından . . . adına kayıtlı bulunan ve üzerinde otel inşaatı devam eden taşınmazın ayni sermaye olarak devredileceğini, daha öncesinden taşınmazın değer tespitinin yapıldığını ancak bazı olumsuzluklar yüzünden sermaye arttırımı gerçekleşemediğini, tespit tarihinden uzun zaman geçtiğini, ileri sürerek taşınmazın hali hazır arsa ve inşaat olarak değerinin tespitini talep etmiştir. Mahkemece, Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirketlerin kuruluş, hisse değer tespiti ve sermaye arttırım ve azaltılmasına ilişkin hükümlerinde, sermaye olarak devralınarak işletme veya ayınların hisse değerinin tespiti için bilirkişi seçiminin mahkemece yapılmasının öngörülmüş olduğunu, uygulamada atanan bilirkişilerin mahkemenin denetimi altında inceleme yaparak rapor düzenleyip mahkemeye sunmalarına ilişkin tatbikatın gelişmiş olduğunu, yasada hisse değerlerinin tespitinin mahkemenin vereceği bir hükümle belirlenmesinin öngörülmediğini, muayyen bir hisse değeri tespitine ilişkin hüküm kurulmasına gerek bulunmadığı gerekçesiyle, tespit isteyen davacının tespit talebini kabul ederek bilirkişi atanmasına ve yapılacak inceleme sonuçlarını gösterir bilirkişi raporlarının sunulmasına, davacıya alınan rapor doğrultusunda . . . Ticaret Sicil Memurluğu’nda işlem yaptırmak üzere yetki verilmesine karar verilmiştir. Kararı davacı vekili temyiz etmiştir. Dava, şirkete ayni sermaye olarak konulmak istenen taşınmazın değerinin tespit edilmesi istemine ilişkindir. 6102 sayılı TTK’nın 343. maddesine göre mahkemenin onayladığı bilirkişi kararı kesindir. Bu itibarla mahkemece verilen kararın temyizi kabil olmadığından davacı vekilinin temyiz isteminin reddine karar vermek gerekmiştir.
KARAR: Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz isteminin REDDİNE, ödediği peşin temyiz harcının isteği halinde temyiz edene iadesine, 17/04/2017 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.“
Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2016/1100 E., 2017/105 K.
Mahkemesi: Asliye Hukuk Mahkemesi
Davacılar, . . . ‘nın . . . ülkesinde planladığı yatırım projesi kapsamında davalı dernekle görüştüklerini, davalılardan Nihat’ın yönlendirmesi ile . . . A.Ş. adında bir şirketin kurulması hususunda anlaştıklarını, şirketin kuruluş ve yürütülmesi görevini bu davalıya verdiklerini ve bu amaçla davalıya para gönderdiklerini, davacı . . . 1. 500,00 TL, davacı . . . ise 1. 000,00 TL’yi elden davalıya verdiklerini, diğer davacıların ise banka aracılığı ile para gönderdiklerini ve toplamda 10. 000,00 TL ödeme yaptıklarını fakat davalının kendilerine şirketin kuruluşu ile ilgili bilgi ve belge vermediğini, 04. 04. 2012 tarihli ihtarnameye rağmen de durumun değişmediğini ileri sürerek ödemiş oldukları 10. 000,00 TL’nin davalılardan tahsiline karar verilmesini istemişlerdir. Davalı . . . , davacıların göndermiş oldukları paraların . . . şirketinin kuruluşu için değil İzbanın fas projesindeki devlet teşvikli Türk malları showroomu açılması için verildiğini, şirket kurulması için ise aralarında bir sözleşme bulunmadığını, ayrıca şirketin davacıların eksik evrak vermeleri nedeniyle kurulamadığını, buna davacıların engel olduğunu ve zarara uğradığını ileri sürerek davanın reddini dilemiştir. Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiş; hüküm, davalı . . . tarafından temyiz edilmiştir. Dava, alacak istemine ilişkindir. Davacılar, davalılara proje kapsamında şirket kurulması amacıyla para gönderdiklerini fakat şirketin kurulmaması nedeniyle gönderilen paraların iadesini talep etmiş olup, davalı ise davanın reddini savunmuştur. Mahkemece, bizzat duruşmada davalı . . . ‘nin de beyanlarından anlaşılacağı üzere ana gaye olan . . . Anonim Şirket . . . tarafından kurulamadığı, . . . ‘da kurulduğu bildirilen şirketin ortaklarının da davacılar olmadığı, bundan başka tarafların . . . ‘a gidip görüşme yaptıkları bilinmekte olup burada davacılara yönelik herhangi bir hizmetin de verilmediği otelde kaldıkları, şu hale göre davacıların düşündükleri amaç hiçbir şekilde gerçekleşmediği ve verilen paranın karşılıksız kaldığının aşikar olduğu, ayrıca davalının, davacılara yemin teklif etmiş olduğu esasen davacıların konumları aynı mahiyette olduğu dikkate alınarak tamamına yemin verilmesi mecburiyetinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir. Eldeki davada, davacılar arasında ihtiyari dava arkadaşlığı bulunmakta olup her davacı yönünden ispat külfeti ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle yemin eden davacılar ile yemin etmeyen davacıların durumlarına göre değerlendirme yapılarak bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.
KARAR: Yukarıda açıklanan nedenlerle temyiz olunan hükmün davalı yararına BOZULMASINA, HUMK’nun 440/III-1 maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere, 17/01/2017 gününde oybirliğiyle karar verildi.
Kaynakça
•6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
•6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
•Prof. Dr. Rıza Ayhan, Prof. Dr. Hayrettin Çağlar, Prof. Dr. Mehmet Özdamar “Şirketler Hukuku Genel Esaslar”
•Doç. Dr. Murtaza Köse “Tarihi Süreçte Şirketler ve Fonksiyonları”
•Soner Altaş ”Anonim Şirketler”
Güzel bir çalışma olmuş.??
Çok teşekkür ederim.
İyi bir çalışma olmuş.Ellerinize sağlık.
Teşekkür ederim.
Teşekkür ederim.
Teşekkür ederim efendim.İyi çalışmalar.
Faydalı bir çalışma olmuş, emeğinize sağlık.
Öğretici, güzel bir yazı olmuş teşekkürlerr
İyi bir çalışma olmuş. Anonim şirketlerle ilgili ödevime çok katkısı oldu.Konu anlaşılır ve yalın anlatılmış. özet niteliğinde.yazan ve düzenleyen herkesin ellerine sağlık. Devamını bekliyorum.