Vergi Muafiyetli Araçların Mirasçılara İntikali

Giriş

Vergi muafiyetli araçlar konusuna değinmeden önce araçlardan alınan vergilere kısaca değinmekte fayda var. Ülkemizde benimsenen vergi sistemine göre; herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Nitekim Anayasanın 73. maddesinde, “Herkesin kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlü oldukları, vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımının maliye politikasının sosyal amacı olduğu, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin ancak kanunla konulacağı, değiştirileceği veya kaldırılacağı, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirim oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisinin Cumhurbaşkanınca verilebileceği” hüküm altına alınmıştır. İlgili maddede geçen ‘’vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerden muaflık ve istisnalar’’ dan birini de vergi muafiyetli araçlar oluşturmaktadır.

Taşıtlara İlişkin Vergilendirme

Katma Değer Vergisi Kanunu, Özel Tüketim Vergisi Kanunu ve Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu uyarınca araç sahiplerinin vergi ödemesi gerekmektedir. Özel Tüketim Vergisi araç sahibinden ilk iktisapta bir defaya mahsus olmak üzere tahsil edilirken Motorlu Taşıtlar Vergisi yılda 2 taksit şeklinde araç sahipliği sürecince tahsil edilmektedir. İlgili kanunların vergilendirmeye ilişkin hükümleri şöyledir;

KDV Kanunu Madde 1– ‘’Türkiye’de yapılan aşağıdaki işlemler katma değer vergisine tabidir: Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, Her türlü mal ve hizmet ithalatı, diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler…’’

ÖTV Kanunu Madde 1- 1. Bu Kanuna ekli;

a) (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dahil imal edenler tarafından teslimi,

b) (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanların ilk iktisabı, …bir defaya mahsus olmak üzere özel tüketim vergisine tâbidir.

MTV Kanunu Madde 1– Bu Kanunun 5 ve 6’ncı maddelerinde yazılı tarifelerde yer alan; a) Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilmiş bulunan motorlu kara taşıtları… Motorlu Taşıtlar Vergisine tabidir.

Vergi Muafiyeti ve Vergi Muafiyetli Araçlar Nedir?

Engelliler için vergi muafiyeti; devletin, sosyal devlet ilkesi kapsamında aldığı tedbirlerden biridir.

Anayasa madde 10 hükmü uyarınca ‘’Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir… Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.’’ Bu madde hükmünden de anlaşılacağı üzere devletin engelli ve malulleri korumak adına birtakım tedbirler alması gerekmektedir.

Vergi muafiyeti ile engellilik oranı %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere iktisap edilen araçların ÖTV vergisinden muaf olmasını sağlanmakta, ÖTV muafiyetli engelli aracı gündeme gelmektedir. Yine engellilik oranı %90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar Motorlu Taşıtlar Vergisinden de muaftır. Malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtların motorlu taşıtlar vergisinden istisna tutulması ile malul ve engelli olanların sosyal hayata katılımlarını arttırmak günlük yaşantılarını kolaylaştırmak amaçlanmıştır.

Kanun Hükümlerinde Vergi Muafiyetli Araçlar

‘’Vergi muafiyetli araçlar nedir?’’ sorusuna kanunlarımızda verilen cevap şu şekilde olmuştur;

 ÖTV Kanunumadde 7 uyarınca; “Kanuna ekli; …(II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tâbi mallardan; a)87.03, 87.04 ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, engellilik oranı %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından, b)87.03 G.T.I.P. numarasında yer alan yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin %50’sinin altında olanlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olanların engellilik durumlarının araçları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu ilgili mevzuat çerçevesinde alınan engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi %90 veya daha fazla olup tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından, c)87.03,  87.04  ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malûl ve engelliler tarafından…, beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı, …vergiden müstesnadır.’’

İlgili madde hükmü ilevergi muafiyetli araçlar konusuna ÖTV muafiyetli engelli aracı açısından açıklık getirilmiştir. Madde hükmü uyarınca engellilik oranı %90 veya daha fazla olan malûl ve engelliler tarafından iktisap edilen araçların ÖTV muafiyetli engelli aracı olup vergiden müstesnadır.

MTV Kanunu’nda ise 4. madde ‘’Aşağıda yazılı motorlu taşıtlar vergiden müstesnadır; … c) Engellilik oranı %90 ve daha fazla olan malûl ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malûl ve engellilerin, bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar.’’ hükmü ile engelli ve malullerin motorlu taşıtlar vergisinden muafiyeti düzenlenmiştir.

Vergi Muafiyetli Araçlar İçin Benimsenen İntikal Usulü

İlk iktisabında istisna uygulanan vergi muafiyetli bir aracın iktisabından itibaren 5 yıl içinde istisnadan yararlananlar dışındakilere iktisabı halinde vergi muafiyeti hükümleri devre dışı kalmaktadır.

Bu durum Gelir İdaresi Başkanlığı 50426076-135[7-2016/20-133]-52257 sayılı ve 27/09/2017 tarihli özelgesinde “4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun (15/2-a) maddesinde, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, veraset yoluyla intikaller hariç ilk iktisabında istisna uygulananların istisnadan yararlananlar dışındakilerce iktisabında, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, bu tarihte ÖTV alınacağı; ancak Kanunun 7’nci maddesinin (2) ve (8) numaralı bentleri çerçevesinde istisnadan yararlananların bu istisnadan yararlanarak iktisap ettikleri kayıt ve tescile tabi malları 5 yıldan fazla kullanarak elden çıkarmaları durumunda bu hükmün uygulanmayacağı belirlenmiş olup uygulama usul ve esaslarına yönelik açıklamalara Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin (IV/G) bölümünde yer verilmiştir.’’ şeklinde belirtildiği üzere ÖTV muafiyetli engelli aracının veraset yoluyla intikal haricinde, ilk iktisabındaki matrah esas alınarak adına kayıt ve tescil işlemi yapılandan, kayıt ve tescili tarihinde geçerli olan oran üzerinden, ÖTV alınır.

Veraset Yoluyla Mirasçılara İntikal Eden Engelli Aracı

İlk iktisabında istisna uygulanan kayıt ve tescile tabi bir taşıtın, veraset yoluyla intikalinde ise ÖTV aranmamaktadır. Veraset yoluyla mirasçılara intikal eden engelli aracı vergi muafiyetli araçlar statüsünü korumaktadır. Birden fazla mirasçının bulunması halinde, taşıtın veraset yoluyla intikaline bağlı olarak müştereken bütün mirasçılar adına kayıt ve tescil edilmesi kaydıyla, bu intikal işlemi nedeniyle ÖTV uygulanmamaktadır. Araç sahibi engellinin vefatı halinde varislerine intikali ilk olarak bu şekilde gerçekleşmektedir.

Ölüm halinde engelli araç devri konusunda ikinci durum ise; ÖTV muafiyetli engelli aracının mirasçılardan yalnızca birine intikalidir. Bu durumda ÖTV muafiyetinin söz konusu olabilmesi için aşağıda detaylandırılan şartların yerine getirilmiş olması gerekmektedir.

ÖTV Muafiyeti Yönünden Değerlendirme

ÖTV muafiyetli engelli aracı mirasçılardan yalnızca birine intikal edecek ise aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır;

1.Öncelikle aracın engelli veya malul muris tarafından 5 yıl içinde iktisap edilmiş olması gerekir.

2. Ayrıca, muristen mirasçılara intikal etmiş olan terekede söz konusu taşıtın yanı sıra başkaca mal ve/veya hakkın bulunması halinde diğer mirasçıların lehine taşıt üzerindeki mülkiyet hakkından ivazsız olarak feragatini gösteren belgenin ibrazı şartıyla istisnadan yararlanılmış olan taşıtın lehine feragat edilen mirasçıya intikali de esas itibarıyla “veraset yoluyla intikal” olarak değerlendirilmekle birlikte, Kanunun (15/2-a) maddesi kapsamında ÖTV aranmaması için terekede yer alan diğer mal ve/veya hakların değerinin taşıtın değeri ile mütenasip olması gerekmektedir.

3. Bunun yanı sıra, söz konusu uygulamada, ÖTV’den müstesna olarak ilk iktisabı yapılan taşıt dışında herhangi bir mal ve/veya hakkın “birden fazla mal ve hak” kapsamında değerlendirilebilmesi için söz konusu mal ve/veya hakkın veraset ve intikal vergisi beyannamesine dahil edilmiş olması gerekmekte olup mezkûr beyannameye dahil edilmeyenler “birden fazla mal ve/veya hak” kapsamında değerlendirilmemektedir.

‘’Muristen mirasçılara intikal etmiş olan terekede söz konusu taşıtın yanı sıra başkaca mal ve/veya hakkın bulunması ve mirasçıların taşıt üzerindeki mülkiyet haklarından (miras paylarından) ivazsız olarak tek bir mirasçı lehine feragat etmeleri halinde, lehine feragat edilen mirasçının aracı kendi adına tescil işleminde ÖTV aranmaması için, taşıt dışında mirasçılara intikal eden mal ve/veya hakkın veraset ve intikal beyannamesine dâhil edilmiş olması ve bunların söz konusu beyannamede beyan edilen değerinin taşıtın değeri ile mütenasip olması şartlarının birlikte sağlanması gerekmektedir. Aksi takdirde, diğer mirasçıların vereceği feragatnameye istinaden taşıtı devralan mirasçı tarafından, taşıt üzerindeki kendi mülkiyet hakkına (miras payına) karşılık gelen kısım hariç olmak üzere, Kanunun (15/2-a) maddesi çerçevesinde hesaplanan ÖTV’nin beyan edilip ödenmesi aranmaktadır.’’ (Gelir İdaresi Başkanlığı 50426076-135[7-2016/20-133]-52257 sayılı ve 27/09/2017 tarihli özelgesi) Ölüm halinde engelli araç devri izah edilen şartların sağlanmış olması halinde ÖTV muafiyeti kapsamında gerçekleşecektir.

Motorlu Taşıtlar Vergisi Muafiyeti Yönünden Değerlendirme

Mirasçılara intikal eden engelli aracı hususunda Motorlu Taşıtlar Vergisi’ne ilişkin muafiyetin durumu ise; ilgili vergi muafiyeti ile tanınan imtiyazda amaç malul ve engelli olanların sosyal hayata katılımlarını arttırmak günlük yaşantılarını kolaylaştırmak olup, sadece malul ve engellilerin kendilerinin ulaşım ihtiyaçlarını karşılamada kullanılacak taşıtlar için söz konusu istisna hükmü uygulanmaktadır.

Bu nedenle motorlu taşıtlar vergisi istisnasından faydalanan malul ve engellilerin vefat ettikleri tarihten itibaren haklara sahip olmaları mümkün bulunmadığından veraset yoluyla mirasçılara intikal eden taşıtlardan dolayı murisin ölüm tarihinin içinde bulunduğu dönemin başından itibaren, veraset ilamında mülkiyeti intikal ettiği belirtilen mirasçılar adına motorlu taşıtlar vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmesi gerekmektedir.

Sonuç; Vergi Muafiyetli Araçlar ve İntikal Usulü

Sonuç olarak vergi muafiyetli araçlar; kanunla sosyal devlet ilkesinin bir gereği olarak engelli ve malul vatandaşların yararına sunulmuş bir imkandır. ‘’Engellinin vefatı sonrası araç devri nasıl olur?’’ sorusu ise aracın tüm mirasçılara intikal ediyor olması ve mirasçılardan yalnızca birine intikal ediyor olması hususlarına göre farklı cevaplandırılmaktadır. Mirasçılara intikal eden engelli aracı tüm mirasçıların mülkiyetinde ise vergi muafiyeti devam etmektedir. Mirasçılardan yalnızca birine intikal eden ÖTV muafiyetli engelli aracı ise yukarıda izah edilen şartların tamamın sağlanması halinde ÖTV muafiyeti kapsamında kalacaktır.

Güncel: ÖTV Muafiyetli Araç Limiti

Engelli ve malullere tanınan istisna kapsamında ÖTV’den muaf tutulabilecek araç fiyatı sınırı 330 bin 800 TL idi. Resmî Gazete’nin 21.12.2021 tarihli sayısında yayımlanan ve ÖTV (II) sayılı liste uygulama genel tebliğinde değişiklik yapan tebliğe göre, istisna kapsamında ÖTV’den muaf tutulabilecek araç fiyatı sınırı 330 bin 800 TL’den 450 bin 500 TL’ye çıkarıldı. İlgili değişiklik 1/1/2022 tarihinden itibaren uygulanmaya başlayacak.

Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ

Madde 1- 18/4/2015 tarihli ve 29330 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliğinin;

a) (II/C/1.2.1) ve (II/C/1.3) bölümlerinin birinci paragraflarında yer alan “330.800 TL’nin” ibareleri “450.500 TL’nin” şeklinde,

b) (II/C/5.1) bölümünün üçüncü paragrafında yer alan “330.800 TL’yi” ibaresi “450.500 TL’yi” şeklinde, değiştirilmiştir.

Madde 2- Bu Tebliğ 1/1/2022 tarihinde yürürlüğe girer.

Kaynakça
-Özel Tüketim Vergisi Kanunu
-Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu
-Gelir İdaresi Başkanlığı 50426076-135[7-2016/20-133]-52257 sayılı ve 27/09/2017 tarihli özelgesi
-Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Uygulama Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No:9)